İşçilerin sahip olduğu haklar, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuatlarla güvence altına alınmıştır. İşte tüm işçi hakları madde madde sıralanmıştır:
1. Çalışma Süresi ve Dinlenme Hakları
- Haftalık Çalışma Süresi: Haftalık normal çalışma süresi 45 saati geçemez.
- Fazla Çalışma (Mesai) Hakkı: Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai olarak sayılır ve %50 zamlı ücret ödenir.
- Ara Dinlenmesi: Günlük çalışma süresine göre işçilere 15 dakika ile 1.5 saat arasında ara dinlenmesi verilir.
- Hafta Tatili: İşçilere, haftada en az bir gün (24 saat) hafta tatili verilmelidir.
- Genel Tatil Günleri: Resmi tatil günlerinde çalışılması durumunda ek ücret ödenir veya izin kullandırılır.
- Yıllık Ücretli İzin: İşçilerin hizmet süresine bağlı olarak yıllık ücretli izin hakkı vardır: 1-5 yıl arası 14 gün, 5-15 yıl arası 20 gün, 15 yıl ve üzeri 26 gün.
2. Ücret ve Ödeme Hakları
- Asgari Ücret: İşçilere ödenen ücret, yürürlükteki asgari ücretin altında olamaz.
- Ücretin Zamanında Ödenmesi: Ücretin zamanında ve tam olarak ödenmesi zorunludur.
- Ücret Kesintisi Yasağı: İşveren, yasal kesintiler dışında işçinin ücretinden kesinti yapamaz.
- Fazla Mesai Ücreti: Fazla mesai yapan işçiye %50 zamlı ücret ödenir.
- Hafta Tatili Ücreti: Hafta tatilinde çalıştırılan işçilere, çalıştıkları gün için 1 günlük ücretlerine ek olarak 1,5 günlük ücret ödenir.
- İhbar Tazminatı: İş akdi feshedilen işçiye, kıdemine bağlı olarak belirli bir süre önceden ihbar verilmelidir. İhbar süresine uyulmazsa tazminat ödenir.
- Kıdem Tazminatı: En az 1 yıl çalışmış işçiye, iş sözleşmesi haklı nedenler dışında feshedildiğinde kıdem tazminatı ödenir.
3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakları
- Güvenli Çalışma Ortamı: İşveren, işçilere güvenli bir çalışma ortamı sağlamak zorundadır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi: İşveren, işçilere iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim vermek zorundadır.
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatı: İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan işçilere tazminat ödenir.
- Kişisel Koruyucu Donanım (KKD): İşveren, gerekli kişisel koruyucu donanımları temin etmek zorundadır.
4. Kadın ve Çocuk İşçi Hakları
- Doğum İzni: Kadın işçilere doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra 8 hafta doğum izni verilir.
- Süt İzni: Doğum sonrası kadın işçilere, günlük 1.5 saat süt izni verilir.
- Hamilelik Nedeniyle Fesih Yasağı: Kadın işçilerin hamilelik nedeniyle işten çıkarılması yasaktır.
- Çocuk İşçi Çalıştırma Şartları: Çocuk işçiler (18 yaş altı) ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
5. Sendikal Haklar
- Sendikaya Üye Olma Hakkı: İşçiler, sendikalara üye olma ve sendikal faaliyetlerde bulunma hakkına sahiptir.
- Toplu İş Sözleşmesi Hakkı: Sendika aracılığıyla iş koşullarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkı vardır.
- Grev Hakkı: İşçiler, toplu iş sözleşmesi süreçlerinde grev yapma hakkına sahiptir.
6. Fesih ve İş Güvencesi Hakları
- İş Güvencesi: 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdeme sahip işçiler, işten çıkarılmaları durumunda işe iade davası açabilir.
- İhbar Süresi: İşten çıkarılacak işçiye belirli bir süre önceden ihbar verilmelidir (2 hafta ile 8 hafta arasında).
- Kıdem Tazminatı: En az 1 yıl çalışan işçiye, işten haksız yere çıkarıldığında kıdem tazminatı ödenir.
- İşe İade Hakkı: Haksız fesih durumunda işçilerin işe iade davası açma hakkı vardır.
7. Disiplin ve Uyuşmazlık Çözümü Hakları
- Adil Disiplin Uygulamaları: İşverenin işçiye yönelik disiplin cezaları yasal çerçevede olmalıdır.
- Arabuluculuk ve Mahkeme Yolu: İşçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklar arabuluculuk veya iş mahkemeleri aracılığıyla çözümlenir.
- Haklı Nedenle Fesih Hakkı: İşçi, işverenin haksız uygulamaları nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve tazminat talep edebilir.
8. Sosyal Güvenlik Hakları
- Sosyal Güvenlik Primlerinin Ödenmesi: İşveren, işçi adına sosyal güvenlik primlerini düzenli olarak ödemek zorundadır.
- Emeklilik Hakkı: Belirli süre prim ödemesi yapmış ve yaş şartını sağlamış işçiler emekli olma hakkına sahiptir.
9. Çalışma Şartlarında Değişiklik ve Bilgilendirme Hakları
- Çalışma Koşullarında Değişiklik: İşveren, işçinin rızası olmadan çalışma şartlarında esaslı değişiklik yapamaz.
- İş Sözleşmesinde Değişiklik Hakkı: İşçiye iş sözleşmesinde yapılan değişiklikler hakkında bilgi verilmelidir.
- İş Tanımı: İşçinin görev ve sorumlulukları iş sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir.
10. Geçici ve Belirli Süreli Çalışanların Hakları
- Geçici İş İlişkisi: Geçici iş ilişkisi süresince işçilerin hakları sürekli işçilerle aynı olmalıdır.
- Belirli Süreli İş Sözleşmeleri: Belirli süreli iş sözleşmeleri, sürenin sonunda feshedilebilir; ancak bu süreye uygun davranılmalıdır.
11. Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu
- Engelli İşçi Çalıştırma Zorunluluğu: 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde %3 oranında engelli işçi çalıştırma zorunluluğu vardır.
- Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu: İşyerlerinde belirli oranlarda eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu bulunur.
Bu haklar, işçilerin çalışma hayatında korunmasını ve haklarının gözetilmesini sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. İşçiler, bu hakları bilmek ve gerektiğinde savunmak durumundadır.